De hype van het herbestemmen; verleden, heden en de toekomst.
Steeds meer architectenbureaus verdiepen zich in het herbestemmen van (kantoor)gebouwen. Vakbladen staan vol met gebouwen die succesvol een tweede leven hebben gekregen en zelfs de TU Delft past zijn curriculum steeds meer aan op deze manier van werken. Herbestemmen is hip, een ware hype.
Toen ik in 2011 met vier medestudenten SHS Delft oprichtte was dit gevoel er nog niet. Enerzijds het enthousiasme van velen, tegenover de terughoudendheid van de pandeigenaren. Het leek allemaal heel nieuw wat we wilden doen: het transformeren van leegstaande kantoorpanden naar studentenhuisvesting. Toch is deze hype, het herbestemmen van gebouwen helemaal geen nieuw concept.
Door Marieke Meyer
Na mijn positieve ervaringen bij SHS Delft, koos ik ervoor om af te studeren op het transformeren van het voormalige Eneco kantoor in Rotterdam- Zuid bij de Veldacademie (master Architecture). Het kantoorgebouw stond al enige tijd leeg. Met de herbestemming van het gebouw wilde ik ‘nieuwe energie’ creëren voor alle gebruikers van de omgeving van het gebouw. Ik heb daarom ook niet alleen onderzoek gedaan naar welke functie in het bestaande gebouw zou passen, maar vooral welke functie een meerwaarde zou creëren voor de woonwijk.
Het gebouw is in 1968 gebouwd, maar zou pas in 1992 als kantoorgebouw worden gebruikt. Dit betekend dat het gebouw al een keer eerder is getransformeerd. Het Eneco kantoor is ontworpen als confectiefabriek met een leer- werk bedrijf, waar de mensen uit de omgeving terecht konden. Naar dit laatste bleek, onder de huidige bewoners, weer behoefte te zijn en is daarom ook opgenomen in mijn uiteindelijke transformatieontwerp voor mijn afstuderen.
Herbestemming van gebouwen werd dus ook in het verleden vaak toegepast, met meerdere soorten gebouwen zoals fabrieken, maar bijvoorbeeld ook grachtenpanden, kantoren, scholen en grote villa’s.
In het begin van SHS Delft lag de nadruk in onze bouwmaatschappij naar mijn gevoel nog niet op het herbestemmen van gebouwen. Als student op de faculteit bouwkunde werd mij geleerd nieuwe iconen te ontwerpen. De voordelen voor de gebouweigenaren werden niet gezien, alleen de risico’s en de hoop op een nieuwe huurder waren er.
Enkele jaren later brak de tijd aan dat het herbestemmen steeds belangrijker werd. Onder andere de crisis en het nieuwe werken zorgde voor steeds meer leegstand. De nadelen hiervan en de behoefte naar verstedelijking dwong de eigenaren en ontwikkelaars de bestaande gebouwen weer her te gebruiken. De hype van het herbestemmen is dus niet ontstaan uit iets nieuws, maar uit de noodzaak hiervan. Duidelijk is dat herbestemmen niet iets tijdelijks zal zijn, dit concept bestaat al heel lang en zal altijd blijven, op de achtergrond of als een hype.
Herbestemmen is voor de architect een andere manier van denken. Het ‘form follows function’ van Louis Sullivan, waarbij het gebouw ontworpen wordt naar alle eisen en wensen van de functie van het nieuwe gebouw, zal bij het herbestemmen worden omgedraaid. De ‘form’ van het gebouw is al aanwezig en de ‘function’ zal hier op worden aangepast. Het bestaande gebouw wordt met respect behandeld, waarbij de schoonheid uit het verleden wordt aangepast aan de behoeften van het heden. De vraag is echter of de architect dit ook in de toekomst zal blijven doen. Hier kunnen wij als architecten bij een nieuw ontwerp al invloed op hebben. Door een flexibel ontwerp te maken zal de ‘form’ geschikt zijn voor meerdere ‘functions’. Deze functies kunnen naast elkaar gepositioneerd worden, op dezelfde plek of na elkaar.
Ondanks dat het herbestemmen niet nieuw is, ben ik toch trots op wat ik met alle andere bestuursleden van SHS Delft heb opgezet. In de tijd dat leegstand van kantoorgebouwen en kamernood onder studenten een probleem werd pakten wij, als Bachelor studenten, deze allebei in één keer aan. In mijn eerste jaren als student hoorde ik vaak dat medestudenten tijdelijk kampeerden op de camping van Delft omdat zij geen studentenkamer konden vinden en de reis van hun ouderlijk huis naar Delft te lang was. Dan is het feit dat SHS Delft steeds meer van deze studenten een kamer te huur aan kan bieden, toch echt wel iets om trots op te zijn. Niet onbelangrijk is ook wat ik zelf heb geleerd over herbestemmen, een erg interessant onderwerp binnen de architectuur wat ik nog niet was tegen gekomen op de TU Delft. Als hedendaagse architect moet je wel met de hype mee kunnen komen; dat is in mijn geval mede mogelijk gemaakt door SHS Delft.