Lang leve de tijdelijkheid
Foto: ZUS
De aanwezigheid van tijdelijke ontwikkelingen is nauwelijks meer weg te denken uit het typisch Nederlandse stadsgezicht. In stadscentra lijkt het tegenwoordig te wemelen van de pop-up stores, tijdelijke parken en horecagelegenheden.
Tijdelijkheid is hot, zoals blijkt uit de hoge bezoekersaantallen, de grote mediabelangstelling en de aandacht vanuit de politiek voor dit onderwerp.
Wetgeving op het gebied van tijdelijkheid
Als reactie op de problematiek van structurele leegstand in de kantoor- en retailmarkt, heeft de overheid maatregelen getroffen die de drempel tot het tijdelijk gebruiken van leegstaand vastgoed hebben verlaagd.
Door middel van de Crisis- en Herstelwet is het mogelijk om via een verkorte procedure van 8 weken de bestemming van een pand tijdelijk te ontheffen. De tijdelijke ontheffing van het bestemmingsplan kent een maximaal termijn van 10 jaar.
Indien een pand tijdelijk tot woningen getransformeerd wordt, zorgt de Leegstandswet ervoor dat de rechten van huurders na afloop van de transformatieperiode vervallen.
De eigenaar loopt op deze wijze geen risico op problemen van huurders die weigeren te vertrekken, waardoor het mogelijk is om na 10 jaar het pand te verbouwen, te slopen of permanent her te bestemmen.
Tijdelijke ontwikkelingen
In Rotterdam zijn de afgelopen jaren verschillende tijdelijke bouwwerken geopend die een levendige toevoeging hebben gegeven aan de openbare ruimte. Zo bouwde architectenbureau MVRDV een kolossale trap naar het Groothandelsgebouw, ter ere van de 75 jaar wederopbouw van Rotterdam (Knudsen, 2016). De trap was een maand lang geopend en gaf haar bezoekers een unieke kijk over de stad. Meer dan 350.000 mensen hebben de trap in deze periode bezocht.
Tussen 22 juli en 14 augustus 2016 hebben duizenden bezoekers in Rotterdam kunnen genieten van de festivalsfeer van DÂK. In de zomerperiode was parking Westblaak met succes omgetoverd tot een tijdelijke rooftopbar (Dak Rotterdam).
Ontwerpbureau ZUS heeft het gebied Pompenburg (Rotterdam) door middel van meerdere tijdelijke ontwikkelingen nieuw leven in geblazen, nadat de plannen voor de ontwikkeling van nieuwe kantoortorens in de ijskast waren gezet.
De iconische luchtsingel, die het gebied met de Hofbogen aan de overkant van het spoor verbindt (ZUS, 2012), trok veel bezoekers. Het Schieblock, een voormalig leegstaand kantoorpand, biedt tijdelijk ruimte aan creatieve ondernemingen (ZUS, 2009). Inmiddels is het omliggende gebied opgebloeid, zijn er verschillende horecaondernemingen naar de omgeving toegetrokken en is het voorheen leegstaande kantoor Hofpoort weer deels gevuld.
Dankzij de Nederlandse wetgeving is het mogelijk om de bestemming van een pand voor een tijdelijke periode van maximaal 10 jaar te ontheffen. Dit is ook gebeurd bij de projecten van SHS Delft, waarbij leegstaande panden tot studentenhuisvesting getransformeerd zijn.
De stichting huurt het pand van de eigenaar voor een periode van 10 jaar en zodra het pand verbouwd was, werden de woningen onderverhuurd aan studenten. Na de periode van 10 jaar zullen de studenten het pand verlaten en liggen de mogelijkheden weer open: De eigenaar zal het pand kunnen slopen, renoveren of zelfs verder blijven verhuren als permanente studentenhuisvesting.
Een blik op de toekomst
De potentie van tijdelijke (her)ontwikkeling wordt steeds vaker opgepikt, zoals te zien is aan de hoeveelheid tijdelijke projecten die de afgelopen jaren zijn ontwikkeld.
De wetgeving op het gebied van tijdelijkheid heeft ervoor gezorgd dat panden op vrij eenvoudige wijze voor een lange periode getransformeerd kunnen worden. Zo timmert SHS Delft nog steeds actief aan de weg om de woningnood onder studenten op te lossen door middel van tijdelijke transformatieprojecten.
Tijdelijke initiatieven kunnen tevens een grote impact hebben op een stedelijk gebied. Zo hebben de Luchtsingel en het Schieblock gefungeerd als vliegwiel voor de verdere herontwikkeling van die omgeving.
Tijdelijke ontwikkelingen werden in het verleden vooral gezien als risicovol en kostbaar, maar in de afgelopen jaren is hun aandeel in de stedelijke omgeving sterk vergroot. Steeds meer marktpartijen en overheden zien de potentie van tijdelijke ontwikkeling, wat steeds vaker resulteert in de verwerking van tijdelijke ontwikkelingen in een permanente gebiedsstrategie.
De relatief soepele wetgeving en de steeds grotere impact die tijdelijke initiatieven weten te bereiken, kunnen slechts duiden op één ding: Tijdelijkheid is de toekomst.
Bronnen
- Dak Rotterdam. (2016). Verkregen op 7 september 2016 via dak-rotterdam.nl
- Knudsen, J. (2016). Gigantische trap MVRDV naar dak Groothandelsgebouw. Verkregen op 4 september 2016 via architectuur.nl/nieuws/gigantische-trap-mvrdv-naar-dak-groothandelsgebouw
- ZUS (2012). Luchtsingel. Verkregen op 4 september 2016 via zus.cc/work/urban_politics/155_Luchtsingel.php?1=y
- ZUS (2009). Schieblock. Verkregen op 4 september 2016 via zus.cc/work/urban_politics/162_Schieblock.php?1=y